Халықтық өлшемдердің мағынасы мен мөлшері

Өлшемдер

Мағынасы

І. Ұзындық өлшемдері:

1) елі (бір елі)

Саусақтың көлденең қалыңдығы, ені

2) тұтам

Бармақ пен ортан қолдың түйісу аралығы

3) сүйем

Бармақ пен сұқ саусақтың аралығы

4) қарыс

Бармақ пен ортан қолдың аралығы

5) құлаш

Иық деңгейінде созылған екі қол ұшының аралығы

ІІ. Қашықтық өлшемдері:

1) адым (қадам)

Мөлшері 1 метр

2) таяқ тастам

10-15 метр

3) әудем жер

100 метр

4) шақырым

1 километр

5) қозы көш жер

5-6 километр

6) тай шаптырым

4-5 километр

7) көз ұшында

6-7 километр

8) құнан шаптырым

8-10 километр

9) ат шаптырым

25-30 километр

10) 1 қарыс

20 см

11) 1 қары

85 см

12) 1 құлаш

142 см

13) 1 елі

2 см

ІІІ. Салмақ өлшемдері:

1) мысқал

5 грамға жуық

2) қадақ

400 грамға жуық

3) пұт

16 килограмға жуық

4) қап

4 пұтқа жуық

5) батпан

10 пұт

ІV. Мезгіл және мерзім өлшемдері:

1) сүт пісірім

5-10 минут

2) ет пісірім

2,5-3 сағат

3) бір күн (тәулік)

24 сағат

4) апта

7 күн

5) ай

30-31 күн

6) тоқсан

3 ай

7) жыл

365 күн немесе 12 ай

8) ғасыр

100 жыл

V. Тәулік мезгілдері:

1) таңертең: алаң-елең, құлан иек, таң сәрі

Таң бозғылт тартқан кез

Таң жаңа ата бастаған кез

Жерге жарық түскен кез

2) түс: сәске түс, тал түс, шаңқай түс

Сағат 12 шамасы

Сағат 1 шамасы

Сағат 2 шамасы

Түс ауған шақ

3) кеш: ұлы бесін, намаздыгер, ақшам

Күн ұясына кірер кез

Кешкі намаз оқитын кез

Күн батып, қас қарайған кез

Қас қарайып, түн болған кез

4) түн: іңір, қызыл іңір, жарым түн

Түн ортасы